Economische bedrijvigheid is de motor van de economie. En als die motor samen gaat met het oplossen van maatschappelijke vraagstukken – zoals bij sociale ondernemingen het geval is – dan is de (lokale) overheid een logische partij om mee samen te werken. Hoe kan zo'n samenwerking er dan concreet uit zien?

Sociaal ondernemingen dienen primair het maatschappelijk belang en zijn in hoge mate financieel zelfvoorzienend. Zij leveren vaak innovatieve oplossingen voor complexe maatschappelijke vraagstukken zoals zorg, arbeidsparticipatie, milieu en wijkontwikkeling. De samenwerking tussen gemeente en sociaal ondernemingen wordt steeds belangrijker, zeker nu de gemeenten de komende jaren te maken krijgen met minder middelen en meer verantwoordelijkheden.

De Sociaal Economische Raad bracht eind mei dit jaar een advies uit over sociaal ondernemerschap en de rol van de overheid. De SER spreekt zich daarin duidelijk uit over de maatschappelijke impact die sociaal ondernemingen leveren en de stimulerende rol die gemeenten kunnen spelen:

 “De raad adviseert binnen de gemeente een duidelijk aanspreekpunt te creëren voor sociale ondernemingen. Sociale ondernemingen streven namelijk vaak meerdere maatschappelijke doelen na en hebben dan te maken met verschillende diensten binnen de gemeente.”

 De meest logische vorm van samenwerking is een opdrachtgever, en -nemer relatie. Dit impliceert dat bij het inkoop, - en aanbestedingsproces door gemeenten bepalingen opgenomen moeten worden voor sociaal ondernemers en de maatschappelijke impact die zij nastreven. Hierin dient tevens een afweging worden gemaakt in hoeverre niet-sociaal ondernemers deze impact ook zouden kunnen bereiken, wellicht minder goed of misschien wel beter (door de slagkracht van grotere bedrijven).

 Het is dus zaak dat tijdens het inkoopproces de opdrachtnemer – naast prijs en kwaliteit – ook beoordeeld wordt op maatschappelijke impact (en niet zozeer op de definitie of label “sociaal ondernemer”). Hiervoor is het van belang dat er een raamwerk ontwikkeld wordt waarin de strategie van de gemeente ten aanzien van maatschappelijke impact wordt vertaald naar strategische doelen, effecten en bijbehorende indicatoren (KPI’s) om de prestaties van hun investeringen te kunnen meten. Om ervoor te zorgen dat de maatschappelijke impact gemaximaliseerd wordt, is het key dat het meten van maatschappelijke impact vanaf het maken van de business case tot de uitvoering van de contracten en de monitoring hiervan wordt ingebed.

 Daarnaast kan in het inkoopproces gewerkt worden aan de hand van de volgende mechanismen (veelal afkomstig uit de UK):

• Community Benefit Clauses (CBC): een bepaling in een contract voor grote fysieke infrastructuur- projecten welke helpt de additionele maatschappelijke impact en andere economische voordelen van de aanbesteding te identificeren en te realiseren.
• Public Social Partnerships (PSP): een innovatief model van openbare dienstverlening op basis van co-planning en co-design, waarbij opdrachtgever,- en nemer samen verantwoordelijk zijn voor het ontwerpen van diensten gebaseerd op de behoeften van de gebruiker. Eenmaal ontworpen, zal de dienst in eerste instantie worden getest voor een bepaalde periode door de partijen (waaronder ook sociale ondernemingen) die betrokken zijn bij de PSP. Daarna zal de dienst worden aanbesteed voor de langere termijn door middel van een competitieve aanbesteding.
• Co-productie: een nieuwe manier van ontwerpen en aanbesteden van publieke diensten, waarbij de inkoper, de aanbieder en de gebruikers van de diensten op basis van gelijkwaardigheid samenwerken bij het ontwerpen van de servicespecificatie.
• Social Impact Bonds: een nieuwe financiële constructie waarbij private partijen investeren in de aanpak van een maatschappelijke probleem dat de overheid veel geld gaat kosten. De overheid betaald de private partijen terug met het geld dat de aanpak hun bespaart, inclusief een eventueel rendement.

Naast deze mechanismen is voor het maximeren van maatschappelijke impact een wettelijk kader nodig (de Europese commissie heeft reeds hard gewerkt aan het verbeteren van het ecosysteem voor sociale enterprises, lees hier meer) en ondersteuning van een toegewijde landelijke en lokale overheid. Als verdere onderbouwing is er behoefte aan praktische voorbeelden waarbij het incorporeren van maatschappelijke impact in aanbestedingen kan leiden tot betere publieke diensten, extra voordelen die bijdragen aan algemene beleidsdoelen en (op termijn) lagere kosten.

Meer leren over hoe de maatschappelijke impact gemeten kan worden van sociaal onderneming Van Hulley?