Ondernemende oplossingen voor maatschappelijke problemen kunnen een enorme impuls krijgen wanneer (lokale) overheden bij deze ondernemingen diensten of producten inkopen. Dit vraagt om inkoop op een slimme manier vorm te geven en daarbij niet alleen kijken naar de laagste aanschafprijs. Helaas is in de praktijk dat laatste vaak nog doorslaggevend, zelfs wanneer het criterium Economische Meest Voordelige Inschrijving (EMVI) wordt toegepast (waarbij kwaliteit en prijs met elkaar in verband worden gebracht). Om naast aanschafprijs ook maatschappelijke impact mee te laten wegen bij het maken van inkoopbeslissingen, is een nieuwe uitdaging waar o.a. Nederlandse gemeenten nu voor staan. Steun bij het invullen van deze uitdaging kan echter worden gevonden in de nieuwe Europese aanbestedingsrichtlijn die vanaf april 2016 ook in Nederland van kracht wordt. Deze richtlijn biedt meer ruimte voor het behalen van sociale en duurzame doelstellingen.

Beperkingen van huidige Social Return bepaling

Veel Nederlandse gemeenten hebben momenteel reeds een zgn. Social Return bepaling opgenomen in hun bestekken. Dit houdt met name in dat de leverancier waar de gemeente inkoopt een percentage van de aanbestedingssom in moet zetten om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt te includeren. Deze bepaling richt zich dus vooral op de “investering” die levaranciers moeten doen, maar nog niet op de effecten: heeft dit beleid daadwerkelijk gezorgd voor duurzaam werk en het besparen van uitkeringskosten? Of zijn hierdoor andere banen verdrongen van de arbeidsmarkt (het zgn. draaideureffect)? Zouden mensen die op deze manier bemiddeld zijn ook op eigen kracht een baan gevonden hebben en is de maatschappelijke impact dus wellicht groter wanneer er wordt gefocust op mensen waarbij de baanvindduur langer is dan gemiddeld?

Naar bredere maatschappelijke impact

Aangezien op deze vragen momenteel niet gemonitord wordt, kan de term “Social Return” misleidend zijn. Om die reden is een aantal gemeenten gestart met verkennende initiatieven om het huidige beleid te verbeteren, zodat niet meer alleen op arbeidsparticipatie wordt gestuurd maar op “maatschappelijke impact” in bredere zin. Deze aanpassing zal leveranciers stimuleren om maatschappelijke veranderingen te creëren, waarbij zij niet beperkt worden tot één domein (arbeidsparticipatie).

Het is binnen een dergelijke nieuwe werkwijze uiteraard wel van belang om te definiëren wat de inkoper (de gemeente) precies bedoelt met “maatschappelijke impact”. In lijn met de nieuwe Europese aanbestedingsrichtlijnen zullen er dus sociale en ecologische doelstellingen moeten worden bepaald, welke kunnen meewegen in het inkoopproces. Voor gemeenten kunnen deze indicatoren gekoppeld worden aan belangrijke beleidsthema’s zoals armoedebestrijding, leefbaarheid, gezondheid en duurzaamheid.

‘Waarde’ en potentiele besparingen

Het toepassen van een weging per indicator kan de besluitvorming rondom maatschappelijk inkopen verder versterken. Dit kan zowel op basis van schalen (bijv. 1-4) maar ook door gewenste (en ongewenste!) effecten te waarderen in Euro’s. Op die manier wordt een eerlijkere prijs van producten of diensten weergegeven waarin alle maatschappelijke effecten die het product of dienst met zich meebrengt zijn meegenomen. Een voorbeeld: als een gemeente thuiszorg inkoopt voor ouderen dan kan men kiezen voor een regulier schoonmaakbedrijf omdat deze de goedkoopste aanbieder is. De medewerkers van dit bedrijf zijn gericht op zo snel mogelijk werken en hebben daardoor geen tijd een praatje te maken met de ouderen waar zij schoonmaken. Eenzame ouderen hebben een hogere zorgconsumptie, waarvoor we in dit voorbeeld uitgaan van 1x per week een huisartsbezoek a €50 per consult. Indien in plaats van het reguliere schoonmaakbedrijf een bedrijf wordt ingezet dat naast schoonmaken ook gefocust is op het verminderen van de eenzaamheid van de ouderen waar wordt schoongemaakt, kan dit ertoe leiden dat zorgkosten verminderd worden. De ‘waarde’ van deze schoonmaakdienst verandert, wanneer dit positieve effect verdisconteert zou zijn in de werkelijke prijs.

Sinzer helpt gemeenten bij het definiëren van en sturen op maatschappelijke impact. Tevens maken wij maatschappelijke Business Cases waarin maatschappelijke kosten en opbrengsten in Euro’s worden gekwantificeerd en doorgerekend.. Interesse in ons werk? Download de maatschappelijke Busincess case (mBC) die wij onlangs voor de gemeente Nijmegen hebben uitgevoerd.